Duygudurum Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranılmalıdır?

Duygudurum Bozukluğu Nedir?

Bireyin öncelikle duygusunu daha sonra düşünce ve davranış işlevselliğini etkileyen psikolojik bir rahatsızlıktır. Birey uzun süren aşırı coşkunluk (mani), aşırı üzgünlük (depresyon) veya her ikisini birden (bipolar: iki uçlu bozukluk) yaşar. Yaşadığı durumlara göre de bireyin ruh hali değişiklik gösterir. Ruhsal hayatı etkilediği gibi sosyal hayatı da etkileyen bir rahatsızlıktır. Günlük rutin işlerini, mesleğini, okul durumunu ve en önemlisi arkadaş ve romantik ilişkilerinin durumunu etkiler ve bu durum bireyin bu rahatsızlıkla başa çıkma kapasitesini sınırlar. Duygudurum bozukluğunda duygulanım ve duygudurumu tanımlamak çok önemlidir.

Duygulanım: Kişinin hayatında yaşadığı olaylara veya uyaranlara duygusal tepki göstermesi durumudur. (Üzüntü, mutluluk, öfke vs.)

Duygudurum: Kişinin belli sınırlarda, belli bir süre gösterdiği duygu modudur. Duygudurum 4’e ayrılır. 

Normal Duygudurum: Aşırılık göstermeyen bir durumdur. Yani kişi belli zamanlarda inişli çıkışlı duygudurum dalgalanması yaşar ama bu kendisine ve çevresine çok fazla zarar vermez.

Taşkın Duygudurum: Bireyin günlük hayatında aşırı iyi hissetme, aşırı mutluluk ve neşe hissetmesi durumudur. 

Çökkün Duygudurum (Depresif): Kişi günlük yaşamında üzüntü, hüzün yoğunluğu içerisindedir.

Sıkıntılı Duygudurum: Tedirginlik ve mutsuzluk duygu yoğunluğu içerisindedir.

Sıklıkla görülen duygudurum bozuklukları, depresyon ve bipolardır. O yüzden duygudurum bozukluğunu iki şekilde ele almalıyız.

Depresif (Depresyon) Duygudurum Bozuklukları:

Depresyon psikiyatrik hastalıklar arasında sıklıkla karşılaştığımız bir psikolojik rahatsızlıktır. Depresyon kişide hafif, orta ve majör (büyük, ağır) olarak kendini gösterir. Herkeste aynı semptomlar görülmeyebilir. Bir kişi depresyondadır fakat yinede işine gider, hayatın getirdiği koşullara göre yaşar ama düşünce biçimi bozuktur veya olumsuzdur. Bu düşünceler bireyi etkiler yeri geldiğinde huzursuz ve mutsuz hisseder ama yaşamının tamamına bu durum yansımaz, yani işlevselliği bozmayacak seviyededir. Bu hafif veya orta düzey depresif duygudurumuna işaret edebilir. Fakat bir başka kişi yine depresyondadır ve işine gidemez, günlük ihtiyaç ve bakım rutinini karşılayamaz, bazen çarşıya gitmeyi bırakın kolunu kaldıracak güçte bile hissedemez. İşte bu ağır yani majör depresif belirtilendendir. Yani kendisini depresyonda hisseden her kişi, aynı semptomları göstermeyebilir. Şiddeti her bireyde farklı olabilir. Tabi, bu semptomların altında başka psikolojik rahatsızlıklarda yatabilir dolayısıyla psikolojik ölçeklerle ve değerlendirme sonucunda tanı konulur.

Bipolar (iki uçlu) Bozukluk:

İki dönemli rahatsızlık diyebiliriz. Bazen taşkınlık gösteren birey diğer zamanlarda aşırı bir çökkünlük ruh hali içerisinde olabilir. Birbiriyle zıt tutumlar içerisindedir ama bu zamanların dışında birey tamamen normal davranışlar sergileyebilir. Yatışma ve alevlenme dönemleri vardır. Birey belli bir dönem çok neşeli, belli bir dönem ise depresif moda girebilir. 

Duygudurum Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

Depresif Duygudurum: Tanı kriterlerine göre, en az 14 gün süreyle aşağıdaki belirtilerin en az 5’i görülüyorsa ve günlük yaşamın işlevselliği bozuluyorsa, tanı konulur.

Ruh halinde çöküş, isteksiz olma, hayattan zevk alamama, yorgun ve enerjisiz hissetme, kiloda değişiklikler, uykuda bozulma, psikomotor becerilerde yavaşlama, değersiz ve suçlu hissetme, dikkatte azalma, ölümü düşünme.

Bipolar Bozukluk: Genetik faktörler nedenlerden biridir, stresli ve travmatik olaylarda ortaya çıkabilir. Bazı kaynaklar, mevsimsel olarak (kış aylarında çökkünlük yaz aylarında aşırı mutluluk) da rahatsızlığın ortaya çıktığını öne sürüyorlar. Özellikle bahar aylarında yani mevsimsel geçiş dönemlerinde alevlenme yaşanılabiliyor. Tepkisel-dürtüsel davranışlar, saldırganlık, öfke patlamaları, aşırı para harcama ve kendine zarar verme eğilimleri görülebilir. Bunun yanı sıra bir anda tamamen çöküp, duygusal moda girme ve hiçbir aktivite yapmak istememe, üzüntü gibi durumlar da görülebilir. Tabi bu belirtiler sık sık kişide var ise ve her ortamda görülüyorsa farkına varmak ve doktora başvurmak önemlidir.

Duygudurum Bozukluğu Yaşayanlara Nasıl Davranılmalıdır?

Depresyon rahatsızlığı olan bir tanıdığınıza destek olmak, onu anlayışla karşılamanız çok önemlidir. Tüm insanların zaten anlaşılmaya ihtiyacı vardır. Özellikle depresif duygudurumunda olan bireylerin hem anlaşılmaya hem de saygı duyulmaya ihtiyaçları vardır. Değersizlik duygusu bir tık ağırlaşır bu durumda onun çok üzerine gitmeden, onu önemli ve değerli hissettirmek iyi gelecektir. ‘-meli, -malı’ gibi zorunluluk bildiren cümleleri kullanmamaya çalışın. ‘Şunu yapmalısın’ gibi. Eğer onu yapamayacak durumdaysa kendini yetersiz hissedecektir. Ona inandığınızdan, güçlü yönlerinden bahsedebilirsiniz. Depresyonda ki bireyin davranışlarını kişiselleştirmeyin. Sizi sevse dahil, kendinden uzaklaştırmaya çalışabilir. Depresyonun gerçekten ne olduğunu iyice araştırın, onu daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır ve tabiki bir psikiyatriste götürmek yapılacak ilk ve en önemli adım olacaktır.

Bipolar rahatsızlığı olanlara ise, kişi ilk mani döneminde ise (aşırılık) bu rahatsızlığın farkında olmayabilir. O yüzden çevresindekiler tarafından fark edilmelidir. Daha sonra yapılması gereken ilk şey bir psikiyatriste başvurmanız ve doktor kontrolünde tedaviye başlamanız gerekmesidir. Mümkün olduğunca düzenli uyku alışkanlığı edindirmeye çalışın. Tedavi sırasında ki olumlu desteğiniz ona çok iyi gelecektir. Bu sırada sosyal destek kaynakları onun için çok önemli olacaktır. Bipolar rahatsızlığı etkileyen uyarıcaların farkında olun. Onun bu rahatsızlığını ne tetikliyor? Farkında olmanız yardımcı olacaktır. Aşırılık zamanında, etrafında olup ona destek çıkmanız, yalnız olmadığının mesajını verir. Sakin tutmaya ve onunla olmaya özen gösterin. Beraber kafasını dağıtacak fakat hastalığı tetiklemeyecek etkinlikler yapabilirsiniz. Bir süre sonra iyi hissedip tedaviyi yarıda kesmeye yeltenebilirler fakat tedaviyi tam olarak bitirmesine destek olmasınız.

Duygudurum Bozukluğunun Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Depresyon: Nefes ve gevşeme egzersizleri, arada bir bireyin kendini zorlamayacak derecede yürüyüş ve spor egzersizleri yapmak, kendine bakmak, bir hobi edinmek, sosyal çevreyle iletişim halinde olmak, ve bunları psikoterapi ile beraber bir tedavi eşliğinde yürütmek iyi gelecektir. Aynı zamanda psikiyatrist tarafından yazılan depresyona uyumlu ilaç tedavisine de başlanılabilir. Grup terapisi de çok etkilidir. Kişi bu rahatsızlığın sadece kendinde olmadığını anlar ve bu problemi evrenselleştirir. Birey biraz da olsa rahatlar. Psikoterapi de kullanılan tekniklerden, Bilişsel Davranışçı Terapi, depresyon rahatsızlığında kullanılan bir yöntemdir, danışanlardan olumlu sonuçlar alınmıştır. Kişinin düşünce ve farkındalık biçimini yeniden ve olumlu yapılandıran bir terapi tekniğidir. Tabiki rahatsızlığın şiddeti (majör, orta ve hafif) bu tedavi yöntemlerinde değişiklik gösterecektir. 

Bipolar Bozukluk: Öncelikle bir psikiyatriste başvurulması gerekir. Duygudurum ilaç tedavisinin yanında kişinin yaşamına bir düzen getirilmeye çalışılır. (Kötü beslenme, alkol kullanımı, uyku gibi). Bu durumla başa çıkma becerileri, problem çözme ve stresle baş etme yolları öğretilir. Atakları önlemek değil, ataklar geldiğinde ortaya çıkmasının engellenmesi amaçlanır. Duygudurum ilaçları da bu atakların engellenmesine yardımcı olur. Psikoterapi ile beraber bipolar rahatsızlığına uygun bir terapi tekniği ile de bireye destek olmaya çalışılır. Bu rahatsızlıkta, hem psikoterapi hem ilaç tedavisinin kullanılması oldukça önemlidir. 

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.