Dispraksi Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Dispraksi, diğer adıyla gelişmiş koordinasyon bozukluğudur. Hareketlerin organize ve koordine edilmesindeki olan bozukluklara dispraksi denir. Kişinin günlük yaşantısını ve aktivitelerini tamamen olumsuz etkiler. Dispraksi tanısı olan kişide temel motor becerilerinde yetersizlik gözlemlenir.Bunları sıralayacak olursa; yazı yazmak, taşırmadan boyama yapmak, makas kullanmak, kıyafet giyinmek, diş fırçalamak gibi maddeler sıralayabiliriz. Dispraksi’nin nörolojik yada genel tıbbi bi durumla ilgisi yoktur. En büyük belirti faktörü motor koordinasyonudur. Dispraksi, Dünya Sağlık Örgütü ve uluslar arası tüm kuruluşlar tarafından kabul edilmiş ve tanınmıştır.

Dispraktikler üç temel alanda zorluk yaşar, bunlar;

• Koordinasyon Becerileri
• Kaba Motor Beceriler
• İnce Motor Becerileri

Motor becerilerinde olan eksiklikler öncelikle el yazısının olumsuz yönde bozulmasıyla, eşyaları düşürmesiyle yada ayakkabısını bağlarken zorlanmasıyla ortaya çıkacaktır. Bu belirtilerin ortaya çıkmasıyla kişinin günlük hayatı ve akademik başarısı ciddi anlamda zarar görecektir. Bireyin kronolojik yaşı ve testler sonucu ölçülen zeka düzeyide ele alındığında olması gerekenin altında sonuçlar çıkmaktadır.

Dispraksi tanısının konulmasında ilk aşama, motor bozukluğunun derecesi ve şiddetinin ölçülmesidir. Çocuğun yaşı göz gönünde bulundurularak; koordinasyon, uyum, görsel motor, ince ve kaba motor becerileri gözlemlenir ve eğer çocuğun yaş düzeyinin altında kalıyorsa tanı konulmalı ve tedaviye başlanmalıdır.

Bu çocukların ince ve kaba motor koordinasyonlarında gecikmeler yani gelişmesinde zorluklar söz konusu olabilir.

Dispraksi Belirtileri Nelerdir?

Dispraksi belirtileri için ilk olarak bebeklik dönemlerinde yürümede, emekleme ve oturmada belirgin boyutlarda gecikmeler yaşanması ilk belirtiler olarak tanımlanabilir. Dispraksi belirtileri yaşa göre değişiklik gösterecektir. Çocuklarda tek başına giyinme, ayakkabı bağlama, çatal-bıçak kullanımı, düğme ilikleme gibi güçlükler ortaya çıkacaktır. Okul öncesi dönemde ise hareketsizlik, denge sorunları, çok sık düşmek gibi sorunlar ortaya çıkacaktır. Okul döneminde olan çocuklarda ise ip atlama, bisiklete binme, takla atma gibi sorunlar baş göstermeye başlar.

Bu bozukluğa sahip olan çocukların genellikle ailelerinde de gelişimsel bozukluklara sahip olan bireyler olabiliyor. Araştırmalar sonucunda çocuklarda motor beceri eksikliğinin sıklığı %5-15 arasında olduğu tespit edilmiştir.

Dispraksiye sahip olan kişiler malesef bazen geç fark edilmektedir çünkü bu konuda dünya genelinde bilgiler yeterli düzeyde değildir. Günülik hayatta çocukların gelişimleri birbirinden farklılık gösterebilmektedir. Net olarak bir yargıya sahip değiliz. 4 yaşındaki bir çocuk kesinlikle ip atlayabilir gibi bu yüzden tanı konulurken mutlaka kişiye özel olacak şekilde hem yaşam becerileri hemde kültürü göz önünde bulundurulmalıdır. Dispraksiyi değerlendirmek için gelişimsel motor testlerinin çok günümüzde aktif şekilde kullanılmaktadır.

Çocuklarda dispraksi belirtileri:

• Kaba ve ince motor becerilerinde güçlük çekerler.
• Beden algıları düşüktür.
• Denge gerektiren oyunlarda yetersiz kalırlar.
• Arkadaş edinmekte zorlanırlar.
• Yalnız giyinmekte güçlük çekerler.
• Eşyalara genellikle düşürürler.
• Bisiklete binmekte zorlanırlar.
• Zıplama, top atma gibi eylemlerde zorlanırlar.
• Makasla kesme, fermuar çekme, yazı yazmak gibi aktivitelerde yetersiz kalabilirler.

Yetişkinlerde dispraksi belirtileri:

• Görevleri ve düşünceleri organize etmekte zorlanırlar.
• Spor yapmakta zorlanırlar.
• Denge gerektiren aktivitelerden kaçınırlar.
• Araba kullanmakta güçlük çekerler.
• Sosyal hayatta olumsuz durumlarla karşı karşı kalabilirler.

Çocuklarda ve Yetişkinlerde Dispraksi Nasıl Tedavi Edilir?

Her sağlık sorununda olduğu gibi dispraksi içinde erken teşhis çok önemlidir. Çocuğunuda yukarda sıralamış olduğum belirtileri gözlemliyorsanız mutlaka bir uzmana başvurmalısınız. Terapi kısmında ailelerin okul ve uzmanla birlikte koordineli şekilde çalışması bu aşamada büyük önem taşır. Çocukların eksik olduğu ince ve kaba motor koordinasyonun geliştirilmesi ve eksikliğin giderilmesi için çalışmalar yapılır. Dispraksi sahibi olan kişilerin hayatını kolaylaştırmaya yönelik özel eğitim programları uygulanmaktadır ama bunun yanı sıra fizyoterapist desteği de alınmasında büyük fayda olacaktır. Dispraksi bireyleri için egzersiz hayatların bir parçası olacak şekilde günlük hayatlarını düzenlemeleri gerecektir. Yüzme gibi spor aktiviteleri becerilerini olumlu yönde etkileyerek ilerlemelerine yardımcı olacaktır.

Bu tedavi yöntemini yetişkinlerde de kullanılmaktadır. Dispraksi doğuştan gelen bir bozukluk olduğu için bireyin çocukluk yaşlarından itibaren terapi ve eğitimlere başlaması gerekecektir. Yetişkinlik döneminde de bu durum devam ettiği için hayat böyle terapi, egzersiz ve eğitimle desteklenmelidir.  

Çocuklarda Motor Becerileri Geliştirmek İçin Etkinlik Önerileri

Çocukların motor becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmanın birçok yolu vardır. Evde de kolaylıkla yapılabilecek hem eğlenceli hemde faydalı olabilecek birçok strateji ve etkinlik var.

• Tahta oyunları oynamak
• Birlikte yemek pişirmek
• Etrafta bir top fırlatmak
• Diş fırçalamak
• Giyinme ve ayakkabı bağlama gibi günlük kişisel bakım rutinleri üzerinde çalışmak faydalı olacaktır.

Çocuğunuzun hareket ederken mücadele ettiğini düşünüyorsanız ilk önce en doğru tanıyı koymak ve durumla mücadele etmek için hızlı olmak her zaman avantajdır. Çocuğunun motor becerilerinde eksiklikler olduğunu yeni öğrendiyseniz sıkı bir araştırma yapın ve mücadele ederek bu durumun üstesinden ona destek olarak gelmek için sorunu ve çözümü keşfetmeye başlamalısınız. Bir çok başarı öyküsü olduğunu ve her kişide şiddetinin çok farklı olduğunu lütfen unutmayın.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.