Kendine Zarar Verme Davranışı Ve Tedavisi


Kendine Zarar Verme Davranışı Ve Tedavisi
24-07-2022

Kendine Zarar Verme Davranışı Nedir?

Kendine zarar verme, ezici bir duygusal acıyı daha kabul edilebilir fiziksel bir acıya yöneltmek amacıyla bireylerin kasıtlı olarak gerçekleştirdiği, beden dokusunun tahribi eylemidir. Kendine zarar verme her ne kadar kısa vadede bireylerin duygularını kontrol altına almalarına izin verip yaşanan duygusal acıdan sapma sağlasa da; sonradan bağımlılık halini alabilen uyumsuz bir başa çıkma döngüsüne yol açmaktadır.

Kendine Zarar Verme Davranışının Sınıflandırması

Kendine zarar verme davranışını üç temel tipte sınıflandırılmaktadır. Bunlar majör, stereotipik ve yüzeysel/orta düzeyde kendine zarar verme davranışlarıdır.

Majör-kendine zarar verme, beden dokusunun önemli miktarda tahrip edildiği seyrek eylemleri içermektedir. Göz çıkartma, kastrasyon veya bir uzvunu kesme gibi davranışlar majör kendine zarar vermeye örnek olarak gösterilebilir. Majör kendine zarar verme eylemleri, herhangi bir bozukluğun temel belirtisi olmamakla birlikte herhangi bir bozuklukla ilişkili özellikler olarak görülebilir.

Stereotipik kendine zarar verme davranışı, oldukça sabit bir ifade modeline sahip olan, genellikle ritmik eylemleri içermektedir. Buna örnek olarak kafa vurma ve kendini ısırma davranışları gösterilebilir. Stereotipik kendine zarar verme eylemleri en sık zihinsel engelli bireylerde görülmektedir.

Daha çok görülen en çeşitli ve en yaygın tip olarak bilinen yüzeysel/orta düzeyde kendine zarar verme davranışı ise, nispeten daha az doku hasarı ile sonuçlanan, düzensiz veya tekrarlı olarak ortaya çıkan, düşük ölüm riski taşıyan davranışlardır. Cildi kesme, yakma, kazıma (kelimeler, tasarımlar veya başka semboller kullanarak), kendine iğne batırma gibi davranışlar yüzeysel/orta düzeyde kendine zarar verme davranışlarına örnek verilebilir.

Kendine Zarar Verme Davranışına Yol Açan Durumlar Nelerdir?

  • Duygulanım Düzenleme: Kendine zarar verme davranışının bilinen en yaygın sebebidir. Öfke, kaygı, hayal kırıklığı gibi duygular kendine zarar vermeden önce ortaya çıkmaya eğilimli duygulardır. Kişiler içlerinde oluşan duygusal baskıyı serbest bırakmak, kötü hisleri durdurmak veya stresi yönetmek için bu yönteme başvurmaktadır.
  • Kendini Cezalandırma: Bu grupta genellikle kişinin kendisine yöneltmiş olduğu bir öfke ve bu nedenle kendini cezalandırma  görülmektedir.
  • Kişiler Arası Etki:  Kendine zarar veren akran gruplarında, arkadaşlık bağı kurmanın bir yolu olarak ve başkalarını etkileme isteği olarak karşımıza çıkabilmektedir.
  • Çözülmeyi Önleme: Kendine zarar veren bireyler bazen hiçbir şey hissetmediklerini veya kendilerini gerçek dışı gibi hissettiklerini belirtmektedirler ve bu deneyimler kişi için korkutucu olabileceğinden kişiler “bir şey hissedebilmek” adına kendine zarar verme davranışına başvurabilmektedir.
  • İntiharı Önleme: Bazı bireyler kendine zarar verme davranışını, var olan intihar düşüncelerini veya girişimlerini durdurmak amacıyla intihara karşı bir direnme aracı olarak kullanmaktadırlar.
  • Heyecan Arama: Bazı bireyler kendilerine zarar vermeyi heyecan ve coşku yaratmak için bir araç olarak kullanabilmektedir. Bu tip bir kendine zarar verme davranışı daha çok akran yanında ortaya çıkmaktadır.

Kendine Zarar Verme Davranışı Daha Çok Kimlerde Görülür?

  •  Kendine zarar verme davranışı çok etmenli gibi kabul edilmesine rağmen başlangıcı stresli durumlarla ilişkilendirilmektedir. Kendine zarar veren bireylerin belirli psikolojik özellikler sergilemeleri daha olasıdır. Temel risk etmenleri şu şekilde sıralanabilir:
  • Duyguları yönetme becerilerindeki eksiklikler
  • Çocukluk dönemi cinsel ve/veya fiziksel istismarı
  • Kişilik bozuklukları (Borderline, Antisosyal, Histriyonik kişilik bozuklukları)
  • Madde kötüye kullanımı
  • Zeka Geriliği
  • Psikoz
  • Travma Sonrası Stres Bozukluğu
  • Psikiyatrik bir tanının varlığı
  • Düşük sosyo-ekonomik düzey
  • Ailede veya kendisinde suç öyküsünün varlığı
  • Beden şeklinden duyulan memnuniyetsizlik
  • Anksiyete Bozuklukları
  • Depresyon
  • Olumsuz çocukluk çevresi ve deneyimleri
  • Yeme Bozuklukları
  • Ergenlikte kişiler arası zorluklar
  • Ebeveyn alkolizmi veya depresyonu
  • Mükemmeliyetçi eğilimler

Kendine Zarar Verme Davranışı Nasıl Tedavi Edilir?

Kendine zarar verme davranışı tedavisinde en etkili yaklaşım ilaç tedavisi ve psikoterapinin birlikte yürütülmesidir. Günümüzde Bilişsel Davranışçı Terapiler ve Psikodinamik terapilerin kendine zarar vermede etkili görünen tedavi yaklaşımları olduğu bilinmektedir. Terapi yoluyla kişinin kendine zarar vermesine neden olan faktörlerin belirlenmesi ve varsa altta yatan psikiyatrik sorunun belirlenip tedavi edilmesi önemlidir. Kişinin kendine zarar vermeye yönelik düşüncelerine dair farkındalık kazanması  ve bu davranışın önüne geçebilecek alternatif olumlu davranışlar geliştirebilmesi üzerine çalışmalar yürütülür.

Bilişsel Davranışçı Terapiler çatısında yer alan terapi yöntemleri arasında; Problem Çözme Terapisi, Diyalektik Davranış Terapisi ve standart Bilişsel Davranışçı Terapi yer almaktadır.

Kendine zarar verme ile ilgili yürütülen psikodinamik tedavi yöntemlerinin çoğu ise Borderline kişilik bozukluğu için tasarlanmış olmakla beraber kendine zarar verme davranışını da kapsamaktadır. Psiko-dinamik yaklaşımda hedeflenen temel unsurlar geçmiş ilişkileri işlemek, yeni pozitif kişiler arası ilişkiler kurmayı hedeflemek ve kişinin duygu ifadesini artırmaktır.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Yazıyı Paylaş

Psikolojik Desteğe Mi İhtiyacın Var?

Ücretsiz Ön Görüşme Yap
jetklinik whatsapp