Yetişkinlerde Yaygın Görülen Psikolojik Rahatsızlıklar ve Belirtileri- 2


Yetişkinlerde Yaygın Görülen Psikolojik Rahatsızlıklar ve Belirtileri
17-10-2022

Fobiler

Bir duruma özgü yaşanan aşırı derecede korkunun, kişinin işlevselliğini etkileyecek düzeyde yaşanması ve bu durumun kişiyi olumsuz yönde etkilemesine genel adıyla fobi denilmektedir. Her insan kendisini tehdit edici durumlar karşısında korku yaşayabilmektedir ancak fobi durumunda aşırı derecede korkma hali vardır ve bu durumları yaşatacak ortamlardan uzak durulmaktadır.

Pek çok farklı fobi çeşidi bulunmakla beraber en yaygın görüleni özgül fobilerdir. Özgül fobiler farklı nesnelere veya durumlara karşı duyulan aşırı korku halidir. Bunlar; 

  • durumsal özgül fobiler; tünel, uçak, asansör gibi kapalı alanlardan korkmak
  • hayvansal fobiler; en çok görüleni böcekler olmakla beraber yılan, fare vb hayvanlardan aşırı korkmak
  • enjeksiyon, kan ve yara fobileri; genellikle tıbbi kaynaklı hallerden korkmak, kan aldırmak, kan görmek veya iğneden aşırı korkma halidir
  • diğer özgül fobiler; yukarıda sayılanların dışında kalan ve hasta olmaktan, tıkanmaktan vs. korkma halidir

Fobilerin belirtileri; 

  • çarpıntı, kızarma, kalp atımında hızlanma
  • kaşınma
  • soğuk-sıcak terleme
  • nefesde daralma
  • mide bulantısı, mide yanması
  • bayılma
  • ağız kuruluğu
  • bulanık görme
  • aşırı sinir hali vb. belirtiler görülebilmektedir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Yaşanan bir olay sonrasında 1 aydan uzun süren ve aşırı uyarılmışlık, yeniden yaşantılama, kaçınma ve dış dünyaya karşı ilginin azalması ile karakterize olan ve kişide belirgin bir sıkıntı yaratan aynı zamanda da işlevselliğini etkileyen psikiyatrik bir hastalıktır. 

Travma sonrası stres bozukluğu her pek çok olay sonrasında gelişebilmektedir.  Bunlar; deprem, sel, yangın gibi doğal afetlerden kaynaklı olabileceği gibi tecavüz, taciz, kaza, ölümcül hastalıklar, beklenmedik ölümler gibi faktörler de kişinin travma sonrası stres bozukluğu yaşamasında rol oynayabilmektedir.

Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri; 

  • yeniden yaşantılama
  • kaçınma
  • aşırı uyarılma
  • sürekli düşünme 
  • ruh halinde olumsuz değişimler
  • umutsuzluk hali
  • hafıza sorunları 
  • her an tetikte olma hali
  • utanç, suçluluk vb duyguların hissedilmesi
  • travmayı hatırlatacak durumlar olduğunda aşırı stres vb. belrtiler görülebilmektedir.

Kişilik Bozuklukları

Ergenlik veya erken erişkinlik döneminden başlayarak, kalıcı karakter kazanan, biliş, duygu durum, kişilerarası işlevsellik veya dürtü kontrol alanlarından en az ikisinde bozulma yaratarak mutsuzluk ve sorun yaratan, bireyin kültürel normlarından önemli düzeyde sapma göstermesine kişilik bozukluğu denir.

Kişilik bozuklukları üç alt grupta incelenir;

  1. A kümesi; Garip ve tuhaf özellikleri bulunan paranoid, şizotipal ve şizoid kişilik bozuklukları
  2. B kümesi; Duygusel, dürtüsel ve tutarsız özellikleri bulunan borderline, anstisosyal, narsistik ve histriyonik kişilik bozuklukları
  3. C kümesi; anksiyöz ve endişeli özellikleri olan çekingen, bağımlı ve obsesif-kompülsif kişilik bozuklukları

Paranoid kişilik bozukluğu; İnsanlara güvenmeme ve şüphecilikle karakterize, duyguların sorumluluğunu reddetme ve sorumluluğu başkasına yükleme tipik özelliktir. Çabuk kızmak, öfkeli ve başkalarına karşı düşmanca hisler beslemek ile karakterize olmuştur.

Şizoid kişilik bozukluğu; Bir ailenin üyesi olmak da dahil tüm yakın ilişkilerden mümkün olduğu ölçüde uzak durmak, daima bireylse aktiviteleri tercih etmek, cinsel deneyimlerden uzak durmak ya da çok az ilgilenmek, olsa bile çok az etkinlikten zevk almak, diğer kişilerin eleştiri ya da övgülerine kayıtsız kalmak, umursamamak, soğuk, donuk, tekdüze bir duygulanım göstermek ile karakterize bir kişilik bozukluğu türüdür.

Şizotipal kişilik bozukluğu; Erken erişkinlikte başlayan ve değişik bağlamda ortaya çıkan, yakın ilişkilerde birden rahatsızlık duyma, toplumsal ve kişilerarası eksikliklerin yanı sıra bilişsel ve algısal çarpıtmalar ve sıradışı davranışlarla giden yaygın bir örüntüye sahiptir. 

Borderline kişilik bozukluğu; Bu bozukluğa sahip kişiler neredeyse her zaman bir kriz hali yaşar gibidir. Duygudurumları hızla değişir, kişilerarası ilişkileri bağımlılık ve öfke hisleri nedeniyle çalkantılıdır. Yalnız kalaya dayanamayan bu bireyler yalnızlıklarını bastırmak için tanımadıkları kişilerle kısa süreliğine arkadaşlık edebilir veya rastgele cinsel ilişkide bulunabilirler.

Antisosyal kişilik bozukluğu; tutuklama nedeni olabilecek yineleyici eylemlerle sosyal normların dışında davranma, yalan, kişisel çıkar için hilekar davranışlara başvurma, dürütsellik, kendisi ya da başkalarıın güvenliğini tehdit edecek davranışlarda bulunma vb belirtilere sahiptir. 

Narsistik kişilik bozukluğu; kendine aşırı önem veren, empatiden yoksun, özgün biri olduğuna dair üstünlük hisleri duyan bireyin bilinçdışında zayıf bir özgüven ve kırılgan bir yapı vardır.

Histriyonik kişilik bozukluğu; heyecanlı, duygusal, dramatik, dışadönük, renkli davranış ve görünümleri olan bu kişiler tüm albeni ve gösterişli özelliklerine rağmen uzun süreli bir bağlanmayı devam ettirmekte yetersiz olan bireylerdir.

Çekingen kişilik bozukluğu; sosyal açıdan içe dönük bir hayat yaşayan ve reddedilmeye karşı aşırı hassas olan bu bireyler kişilerarası ilişkilerde hepkaygılıdır. Çünkü akılda hep karşı tarafça beğenilip beğenilmediği düşüncesi vardır. 

Bağımlı kişilik bozukluğu; bu kişiler kendi ihtiyaçlarını hep ikinci planda tutarlar, amaçları aldıkları desteği yitirmemektir. Hayatları ile ilgili kararlarda sorumluluğu üstlenmezler.Sorumluluğu başkalarına verirler. 

Obsesif-kompülsif bozukluk; Ana özelliği mükemmeliyetçilik ve esnek olamama olan bu bozuklukta duygusal katılık, düzenlilik, ısrarcılık, inatçılık, ve kararsızlık ile karakterizedir. 

Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar

Şizofrenik bozukluğa sahip kişilerde duygularının ifadesinde, düşünce, duygu ve davranışlarda, konuşma, yüz ifadesiainde ve kişilerarası ilişkilerinde bir düzensizlik söz konusudur.

Belirtilerine bakıldığında; 

  • düzensiz motor hareket ve davranışlar
  • çocuksu hareketler
  • ajitasyon
  • gereksiz ve abartılı hareketler
  • uygunsuz ve tuhaf duruş
  • düşünce dağılmaları ve fakirleşme
  • enerjide düşme vb belrtilerle karakterizedir. 

Diğer psikotik bozukluklar arasında ise; hezeyanlı bozukluk, şizoaffektif bozukluk, kısa psikotik bozukluk, şizofreniform bozukluk ve paylaşılmış psikoz yer almaktadır.

Madde Bağımlılıkları

Vücudun işlevlerini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanmasıyla ve kişinin bundan ciddi zararlar görmesine rağmen bırakamaması ile karakterize bir bağımlılık türüdür.

Belirtileri; 

  • planlandığından daha uzun süreli kullanım
  • kullanım için büyük bir istek duyma ve zamanının çoğunu maddeyi bulmak için harcama
  • olumsuz etkilere rağmen kullanmaya devam etmek
  • tehlikelere rağmen bırakamama
  • olumsuz bedensel ve ruhsal etkiler yaşama
  • kullanılmadığında yoksunluk hissetme; terleme, uykusuzluk, kusma, saldırganlık vb.

Somatoform ve Çözülmeli Rahatsızlıklar

Tıbbi araştırma yöntemleriyle nedenleri bulunamayan ve daha çok psikoloik kökenli olan rahatsızlıklara somotoform denilmektedir. Kişide ortaya çıkan bu durumlar biyolojik nedenlere dayandırılamaz.

belirtilerine bakıldığında;

  • ellerde uyuşma
  • his kaybı
  • hareket kaybı
  • felç
  • sağırlık
  • körlük vb ile kendisini gösterebilmektedir.

Kişilerde bunlara neden olacak hiç bir etmen yokken psikolik olarak kendilerini kötü hissetmekte ve somatik belirtiler göstermektedirler.

Somotoform bozukluklara bakıldığında; 

  • somatizasyon bozukluğu
  • konversiyon bozukluğu 
  • ağrı bozukluğu
  • hipokondirazis
  • yapay bozukluk yer almaktadır. 

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Yazıyı Paylaş

Psikoloğa Ücretsiz Soru Sormak İster Misin?

Tüm Soru-Cevapları Gör
jetklinik whatsapp