Çocuklarda Öfke Nöbeti Nedir? Anne Babalara Tavsiyeler

Çocuğun istediği bir şeyi yaptırmak için, çevresinde olup biten olaylara ve kendisine yönelik bir engelleme ve tehdide karşı  beklenmeyen bir anda aniden ortaya çıkan kızgınlık patlamasına , bazı davranışlar sergilemesine öfke nöbeti denir. Bu kızgınlık patlaması sözlü veya eylemsel birçok davranışı içine alabilir. Daha çok 1 ve 4 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Cinsiyet fark etmeksizin, erkeklerde ve kızlarda aynı oranda görülür. Genellikle okula başlamayla birlikte azalma olur. Bu süreç ebeveynler tarafından iyi idare edildiği zaman kısa sürede kontrol altına alınır.

Öfke Nöbeti Neden Olur?

Çocukların kendilerini ifade edebilecek alanlar yeteri kadar gelişmemişse dışavurumları öfke patlamaları şeklinde olabilir. Çocukları büyütürken anne babaların amacı onlara her istediğini vermek, her istediğini yapmak olmamalıdır. Her şeye çok çabuk ulaşabilen çocuk aslında psikolojik olarak elde etmesi gereken becerileri elde edemez. Bunun getirmiş olduğu problemler sonraki evrede oluşuyor.

Öfke normal bir duygudur. Çocuk mutlu olur, sevinir, korkak, öfkelenir. Öfke ilkel içgüdüsel bir duygudur. Çocuklar bunu dönem dönem yaşarlar.Hatta küçük çocuklarda , çevresinde bir örnek olmadığı halde vurma davranışını yaptığını görürüz. Öfkelendiğinde ya da istediği bir şey olmadığında çocuk öfkelenebilir. Bu davranışın uygun bir davranış olmadığını çocuğa öğretmek için; anne baba kendi sorun çözme becerilerini kontrol etmelidir. Kendisi sinirlendiğinde çocuğun gözü önünde bu tarz davranışlarda bulunmamalıdır. Çocuğu doğru bir şekilde rol model olunmalıdır. Öfkelenebilirsin bu durum geçecek, istersen biraz odanda dinlen gibi. Konuşmalar yapılabilir. Vurmak zarar verici davranışlarda bulunmak doğru değil. Bunu çocuğa  öğretmek gerekli. Öfkesini doğal yollarla ifade edip onun geçmesini beklemeyi öğrenmesi gerekiyor.

Günümüz koşullarında çocuklar bunu nasıl yapması gerektiklerini bilmiyorlar. Bunun bir çok sebebi olabilir. Anne babaların iyi bir anne baba olabilmek için, çocuğun her istediklerini yapmak zorundaymış gibi bir düşünce tarzı olmuş olabilir. Çocuğa sınır koymayı, sanki çocuğu sevmemekle eş tutan bir anlayış olabiliyor. Anne babaların bilerek isteyerek yaptığı bir şey değildir. İstemeden ve bilmeden yaptıkları bir şeydir. Aslında biz çocuğumuzu sevelim, onunla vakit geçirelim, ona önem verelim, iletişim kuralım bunları çok önemseriz. Daha sonrasında da sınır koyalım, çocuk artık belli bir yaştan sonra (yürümeye başladıktan sonra)  ufak ufak ona hayatın belli sınırları olduğunu ona söyleyelim. Koyduğumuz sınırların da arkasında olalım. Tam olarak burada bazı aksaklıklar oluyor.

Anne babalar olabildiğince hayır demekten kaçınıyor. Çocuğun istediği şey doğrudan ya da dolaylı yolla hemen yapılıyor. Böyle olunca da çocuk bir engellemeyle karşılaşmamış oluyor.  Yaşamın bundan sonraki dönemlerinde bu kazanımı elde etmediği için, her hangi bir engellenme yaşadığı zaman duyguyu tolere edememeye başlıyor. Öfke duygusunu o andaki yaşadıklarını tolere edemiyor. Bundan sonrada hiç uygun olmayan davranışlar sergileyebiliyor. Bu davranışlar çevresine, diğer insanlara zarar verme gibi davranışlar olabiliyor.

Öfke Nöbeti Tedavisi

Tüm çocuklar öfke nöbeti geçirir bu normaldir. Bu süreçte çocuğunuzun bir problemi olduğunu ve iyi bir anne-baba olmadığınızı düşünmemelisiniz. Öfke nöbetlerini nasıl kontrol edeceğinizi öğrendiğiniz zaman çocuğunuzun ifade dilini daha etkin kullanarak istediklerini ifade etmeye başladığını görürsünüz.

Çocuklar öfkelendiği zaman o duygudan çıkmak için, stresten bir an önce kurtulmak için öğrendiği tepkileri sergilemeye başlar. Çocuklar duygularını kontrol etme becerisine sahip değillerdir. Bu yüzden dürtüsel hareket ederler. Çok öfkelendiğinde ağlama nöbetleri geçiren, karşısındakine zarar veren bir çocuğa karşı yaklaşımımız öfke şeklinde olmamalıdır.

Çocuğunuz her hangi bir sebepten dolayı öfkelendiği zaman,  öncelikle onun öfkesinin dinmesini beklemek gerekiyor. Bu çok önemli bir nokta, çünkü; bu yönergeleri almaz ve dinlemez. Bizde ebeveynleri olarak beni dinlemiyor, benim söylediklerime karşı geliyor düşüncesine kapılabiliyoruz. Aslında bu çocuğunuzun size karşı gelmesi, sizi dinlememesi gibi bir durum değildir. Tam tersi çocuk mantık kuramadığı için,  sizi tam anlamıyla anlamadığı için bu davranışı sergilemiş oluyor.

Çocuğun öfke duygusunu yaşamasına fırsat vermeliyiz. Çocuklar çok öfkelendikleri zaman, ebeveynler sınır koyduğu,  hayır dediği, yapmam dediği bir şeyi evet ‘e çeviriyorsa yapmaya başlıyorsa, çocuk öfke duygusuyla istediğini yapmayı öğreniyor. Çocuğun öfkeliyken yaptığı bütün davranışlarını ödüllendirip, pekiştirmiş oluyoruz. Bu yüzden çocuğunuza hayır dediğiniz bir şeyi, sebepleriyle anlayacağı dil ile anlatmalısınız. 

Çocuğa öfke yoluyla bir şeylere ulaşmanın mümkün olmadığını, bunun yerine başka bir yolun olabileceğini, bazen isteklerini ertelemesi gerektiğini ve hayatta belli sınırların olacağını belirtmek gerekir. Çocuğun öfke duygusunu tanımasına yardımcı olunmalıdır. Okul öncesi dönemde bir hayvan seçip, o hayvan ile ilgili bir sahne oluşturabilirsiniz. Bu hayvan çok öfkeli ve öfkelendiği zaman bu davranışları sergiliyor. Sence neden öfkelendi, ona nasıl yardımcı olabiliriz gibi bir diyalog ile  anlatmasını sağlayabilirsiniz. Bu şekilde bir yansıtma örneği oluşturulabilir.

Çocuğunuz bir öfke nöbeti geçiriyorsa, sakinleşmesi için onu herhangi bir ortama gönderme, küsülmesi, bekletilmesi onlar için travmatik bir süreç olabilir. Çocuğunuzla öfke duygusu üzerine konuşup, sakinleşmesi için  onunla seçenekler sunabilirsiniz. Biz zaman zaman öfkelenebiliriz, kızabiliriz, öfkelendiğimizde farklı tepkiler verebiliriz. Bunlardan sakinleşmek için hangisini yapmak istersin: birden ona kadar saymak, sakinleşmek için bir alana gitmek gibi. Onun isteği doğrultusunda kendi çözümünü kendisi bulmasına yönelik bir takım motive edici çalışmalar  yapılabilir.

Ebeveynlere Öneriler

Öfke ile karşılaştığınız anda çocuğunuzun sakinleşmesini bekleyin. O anda onun üzerine gitmeyin. Çünkü ne söylerseniz söyleyin, sizi dinlemeyecektir. O anda kendini  kapatmış, kendi bildiğini yapan ve sadece söylediklerine odaklanan bir çocuk karşısında ne kadar konuşsanız da sizi dinlemeyecektir. Sakinleştikten sonra onun duygusunu yansıtmanız çok önemli. Onun neler hissettiğini, neye öfkelendiğini onu anladığınızı hissettirip, beraber çözüm yolu arayabilirsiniz. Bunları yaparken ebeveynler yanlış yapmamalıdır. Öfkeye, öfkeyle tepki verirseniz, çocuğu o duygunun içine hapsetmiş olursunuz.

Çocuğun öfke duygusunu nereden öğrendiğini farkına vardıktan sonra çözüme gidilmelidir. Çözüm noktasında çocuğun kendi duygularına yer vermesi için fırsat verilmelidir. Okul öncesi dönemde bu duygular çocukta soyut kalır. Bu durumu somutlaştırmalıyız. Bir kukla yardımıyla ya da hikaye  anlatarak onlara doğru örnekler vererek somutlaştırabiliriz.

Gevşeme egzersizleri, nefes egzersizleri çocuklar için büyük önem taşır. Çocuk ellerini sıkı bir yumruk yaparak gözlerini kapatır ve ona kadar sayar. Daha sonrası ayaklarını aynı şekilde on saniye sıkar ve bırakır. Omuz kaslarını, diğer vücudundaki bölümleri de gevşeme egzersizi ile  rahatlamasını sağlayabilirsiniz. Çocuğun öfke nöbeti geçireceğini hissettiğiniz zaman gözlerini kapatıp içinden ona kadar sayıp, derin derin nefes almasını ona öğretebilirsiniz.

Bütün bunların dışında hala bir çözüm yolu bulamıyorsanız, saldırkanlık ve öfke davranışları devam ediyorsa mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.

Jetklinik.com'da çocuk ve ergenlerle çalışan uzmanlarımızı inceleyebilir, kolayca randevu alarak hemen görüşmeye başlayabilirsiniz.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.