Çocuklarda Yeme Alışkanlığı 3Z Formülü

Çocuklara Yeme Alışkanlığı Nasıl Kazandırılır?

Temel ihtiyaçlar, bebeğin dünyaya gelmesi ile başlar ve yetişkinlik yolculuğunun da temelini oluştururlar. Bu ihtiyaçların karşılanmaması ölüm ile sonuçlanır. Temel ihtiyaçlardan biri de yemedir. Yeme ihtiyacının karşılanmaması çocukta gerginlik, ihtiyacın karşılanmasına yönelik ağlama, kendini sıkma ve saldırganlık gibi davranışlar gözlenebilmektedir. Ebeveynler ise bu temel ihtiyacın yanlış davranışlarla problemli hale gelmesine neden olmamalıdır (Güneş, 2016).

Yeme ihtiyacı karşılanmazsa oluşacak olan gerilim açlık ve damak tadı olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Vücudun yemeye ihtiyaç duymasıyla mide asidi salgılanarak kişide yanma hissine sebep olmaktadır. Kişi bu yanma hissini ortadan kaldırmak için yemek yemek zorundadır. Burada kişiyi yemeğe iten güç ise midede oluşan yanmadır. Kişiyi yemeğe iten ikinci güç ise damak tadıdır. Yani lezzetin arzu edilmesidir. Yeme ihtiyacı, çocuğun iki itici güç ile yaşamının devamını sağlamaktadır. Acıkan çocuk midede oluşan acıyı dindirmek için yemek yer ve yemekte damak tadının oluşmasına neden olur. Damak tadının oluşması ise de bir sonraki yeme ihtiyacının temelini oluşturur (Güneş, 2016).

Peki Yeme Problemi Nasıl Oluşuyor?

Çocukta herhangi bir sağlık sorunu yoksa öncelikle çocuğun yemek yemesi için açlık hissinin oluşmasını beklemek gerekmektedir. Çocuğun midesinde yanma oluşmadan yani çocuk henüz acıkmadan yemek yemesi için zorlanırsa çocukta yemeğe karşı tepki oluşmaktadır. Bu nedenle uzmanlar genelde “bırakın yemesin” tavsiyesinde bulunarak çocukla “ilgilenmeyin” anlamında değil, “yemek yeme ihtiyacının oluşmasını bekleyin” anlamındadır. Burada ebeveynlerin dikkat etmesi gereken önemli şey çocuğun mide yanmalarını takip etmek ve damak tadını kaçırmamaktır. Yeme probleminde 3z formülü ebeveynlere yol gösterici nitelikte olmaktadır. (Güneş, 2016).

3Z Formülü Nedir?

1-Zorlama

Yeme ihtiyacı kendiliğinden oluşmakla birlikte zorla değil ihtiyaç durumunda yenilmesi gerekmektedir. Çocuğa zorlama yapılırsa yemeğe karşı tepki oluşabilmektedir. Çocuğu yemek yemeye iten bir güç olan damak tadı yemek yavaş ve sakin yenilince hissedilmektedir. Çocuğa hızlı yemesi noktasında baskı yapmak çocuğun damak tadını almasını engellemektedir. Çünkü damak tadının engellenmesinde en büyük sebep yemeği hızlı yemektir. Ebeveynler, çocuklara zorlayıcı bir tutumla yaklaştıklarında tat almaktan kaynaklanan ihtiyaç oluşturan sisteminin zarar görmesine neden olmaktadır (Güneş, 2016).

2-Zaman

 Zamanın yemek yemeye uygunluğu önemlidir. Mesela sabahları çocuğun üzerinde uyku mahmurluğu varken “hadi hızlıca yemeğini ye servise yetişmen lazım” demek çocuğun yeme sistemini zarara uğratabilir. Çocuk acıktığı zaman yemek yemelidir. Acıktığında ise çocuğu bekletmek onun midedeki acıyı bastırmayı öğrenmesine neden olmaktadır. Bu ise çocuğun acıktığında açlık hissini duyumsamama alışkanlığı elde etmesine sebep olmaktadır. Çocuklar bu nedenle 4 yaşına kadar ihtiyaç duydukça yemek yemeli 4 yaşından sonra öğün ile yemek yemeye başlamalıdır (Güneş, 2016).

Çocukların ihtiyacı olmadığı abur cuburları öğün aralarında tüketmemesi sağlanmalıdır. Hatta bir sonraki öğünden 1 saat önce sağlıklı yiyeceklerin de tüketilmemesi önerilmektedir. Bunun nedeni ise bir sonraki öğün için açlık duygusunun oluşması ve yemek yemesidir (Güneş, 2016).

3-Zemin

Çocuğun o an yemek yemek için ruh halinin müsaitlik durumu önemlidir. Örneğin annesi tarafından bağırıldıktan sonra yemek yemesi söylenirse çocuk yemeğe karşı tepkili davranabilir. Başka bir örnek ise babanın oyun oynayan çocuğu yemeğe davet etmesi çocuğun yemek yememesine neden olabilir (Güneş, 2016).

Yeme kültürü çocuğun yeme düzenini oluşturmaktadır. Sadece açlığın giderilmesi şeklinde olan yemek yeme durumu çocuğun yeme düzenini oluşturmasını engellemektedir. Bu yeme kültüründe kişiler hem yemek yemeli hem de sohbet ederek çocuğun keyif aldığı bir ortam oluşmasını sağlamaları gerekmektedir. Yemek sırasında çocuğu eleştirmek ya da sorguya çekmek yeme zemininin uygun olmadığı anlamına gelmektedir. Ayrıca yeme alışkanlığının keyifli bir hale gelmesi için yemeklerin göze hitap etmesi ve damak zevkine uygun malzemelerin seçilmesi de önemlidir (Güneş, 2016).

Çocukta Damak Tadı Oluşturmak Gerekli Midir?

Anne-babalar genellikle çocukların damak tadı oluşturmadan her besini tüketmelerini istemektedirler. Buradaki önemli nokta dikkate alınmazsa bu istek olumsuz sonuçlanabilmektedir. Bu önemli nokta ise damak tadının en az uyarandan çok uyarana doğru adım adım bir yol izlenmesidir. Anne sütünün damak tadı ile artan bir tat oranı ile adım adım ilerlenmelidir. Erken yaşta lezzeti, tadı, tuzu çok olan yiyecekler tüketirse damak tadı az olan yiyeceklere (örn. sebze yemekleri) ilgi göstermeyebilir. Ayrıca tat sınırı aşıldığında yeme sorunları meydana gelmektedir. Mesela cipslerde aşırı yağ ve baharat gibi çok fazla kimyasal katkı maddesi bulunmaktadır. Çocuğun damak tadı bu kadar çok uyarana maruz kalırsa sebze yemeklerini itici bulabilir. Çocuğa yeme alışkanlığını kazandırırken dikkat edilmesi gereken nokta damak tadına etki eden yiyeceklerin adım adım verilmesidir (Güneş, 2016).

Çocuğa Televizyon İzlerken Yemek Yedirmek Zararlı Mıdır?

Çocuğun yemeğe karşı ilgisi damak tadını alabilmesi ve acıktığını hissetmesiyle mümkündür. Çocuğun televizyon izleyerek yemek yemesi yemeği çöpe dökmek gibidir. Bu şekilde yiyorsa  yemeğe itici güç olan damak tadını duyamamasına neden olmaktadır. Damak tadını duyamaması ise çocuğun yemeğe karşı tepki vermesine sebep olmaktadır (Güneş, 2016).

Ödül ve Ceza ile Yemek Yedirebilir Miyiz?

Çocuğa “yemeğini yersen sana sevdiğin şekeri vereceğim” diyerek yemek yemesi sağlanmaya çalışılıyorsa çocuk o ödüle erişmek için hızlıca yemeğini yiyeceği için o yemeğin damak tadını duyumsayamaz. Aynı şekilde “yemeğini yemezsen sana kızarım” şeklinde kullanılan ceza yöntemi de anlık çözüm gibi görünse de uzun vadede çocuğun yemeğe karşı olumsuz hisler beslemesine ve yemekten bıkmasına neden olmaktadır (Güneş, 2016).

Çocuğum Görüntüsünden Hoşlanmadığı Yiyecekleri Yemiyor. Nasıl Yaklaşabilirim?

Bazı çocuklar yemeğin görüntüsü ve lezzetini eşleştirebilmektedirler. Ayrıca tepeleme dolu tabaklar da hoşlarına gitmemektedir. Bu nedenle; çocuğa istediği yemek takımını alarak kendisini özel ve ait hissetmesini sağlayabilirsiniz, çocuğunuzla birlikte yemek hazırlayarak onun güvenini arttırabilirsiniz, estetik görünümlü tabaklar hazırlayabilirsiniz, sürpriz tabaklar hazırlayabilirsiniz (Zorlutuna, 2020).

Neden Çocuğum Sadece Köfte Gibi Tek Tip Yiyecekleri Tüketiyor?

Bazı çocuklar sadece köfte, pilav ve makarna yerler. Bu durum ebeveynleri rahatsız etmektedir. Peki bazı çocuklar neden tek tip beslenirler? Başka yemekler yapılıp çocuk o yemekleri  yemediğinde ebeveyn aç kalmasın diye köfte, pilav, makarna gibi istediği yemekleri yaptığı için, taneli yiyecekler daha rahat tüketildiği için, farklı tatlara kapalı olduğu için, tadını sevdiği için, bebeklik döneminde zorla yedirildiği için olabilmektedir (Zorlutuna, 2020).

Tek Tip Beslenen Çocuklar İçin Aileler Ne Yapmalı?

• Yemeğin öğün dışında yenmediği kuralı net, açık ve basit bir dille anlatılabilir.
• Yemek kurallarını somutlaştırıp yazarak görülebilecek bir yere asabilirsiniz.
• Sevdiği yiyeceklerin miktarını azaltıp sağlıklı yiyeceklerin de tadına bakması sağlanabilir.
• Yemek yaparken çocuğun da bu aşamada basit sorumluluklar almasını sağlayabilirsiniz.
• Yemekten önce ve sonra abur cubur istenmesi halinde vermeyerek kararlı durabilirsiniz.
• Yemek ile ilgili ödül ve ceza sistemini kullanmayın. Yemek yemenin doğal bir şey olduğu anlamasını sağlayabilirsiniz (Zorlutuna, 2020).

Çocuğum Neden Kendi Kendine Yemek Yemiyor?

Takıntılı ve mükemmeliyetçi ebeveynler çocuklarını kendileri yedirmediği takdirde aç kalacağını düşünebilmekte ve ayrıca tabaktaki yemeklerin bitmesini, etrafın kirlenmemesini istemektedirler. Aşırı koruyucu ebeveynlerin çocukları ise başkasına bağımlı olarak kendilerini yetersiz hissedebilmektedirler. Çocuğun kendini yeterli hissetmesi ve bireyselleşmesi için çocuğu kendi kendine yemeği yemesine teşvik edebilirsiniz (Zorlutuna, 2020).

Kendi Kendine Yemek Yemeyen Çocuklar İçin Aileler Ne Yapmalı?

• Ebeveynlerin duygularını kontrol edebilmesi, kararlı ve sabırlı olması çok önemlidir.
• Yemeği kendi başına yemediğinde yedirmemeli daha çok onu kendi yemesi için teşvik edebilirsiniz.
• Çocuğun kendi yemek ekipmanlarını (tabak, çatal gibi) seçmesini sağlayarak sürece dahil edebilirsiniz (Zorlutuna, 2020).

Kaynakça

Güneş, A. (2016). Çocuk Neyi Neden Yapar? (1. Baskı). Nesil Yayınları.

Zorlutuna, E. (2020). Okul Öncesi Psikoloğuna Sorulan 100 Soru Cevap (4. Baskı). Sola Yayınları.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.