Travma Sonrası Stres Bozukluğu Hakkında Bilmeniz Gerekenler

19-09-2021

Travma Sonrası Sonrası Stres Bozukluğu , travma ile ilgili uyaranlardan kaçınma, aşırı uyarılma ve artan kaygı düzeyi ile ciddi stresörlere yönelik aşırı tepkileri içeren klinik bir tablodur. Travma sonrası stres bozukluğunda olayın, huzursuz edici biçimde tekrar tekrar akla gelmesi, hatta akıldan çıkmaması söz konusudur.

Ciddi bir travma söz konusu olduğunda ortaya çıkan klinik tepkiler 3 şekilde gruplanır:

1-Travmatik olayın istemsiz olarak tekrar tekrar yaşanmasıyla ilgili tepkiler:

Kişi istemsiz olarak duygu düşünce veya bedensel belirtileri yineler ve böylelikle travma tekrar tekrar anımsanır.

2-Kaçınma Tepkileri:

Kişi yaşadığı travmayı anımsatan her şeyden kaçınır.

3-Artan Uyarılmışlık ve Tepkisellik:

Kişide yaşadığı travma sonrası gerginlik, sinirlilik, saldırganlık, kendine zarar verme, konsantrasyon sorunları vb. ortaya çıkar. Bunların yanı sıra uyku problemleri de baş gösterir. Uykuya dalmakta zorluk, sık uyanma gibi.

Kişi travmatik olayın her an yaşanacağı duygusuyla aşırı tedirgin ve tetikte olma hissi ile başbaşa kalır.Travma sonrası stres bozukluğunda bazı bilişsel değişimler de gözlenir. Örneğin kişi travmatik olayın bazı yönlerini hatırlamaz, kendini veya bir diğer kişiyi sürekli suçlama eğilimine girer.Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri, travmatik olayın öncesinde, esnasında ve sonrasında ortaya çıkan çeşitli faktörler tarafından etkilenir.

Travma Sonrası Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri (Tanı Kriterleri) Nelerdir?

1. Aşağıdakilerden biriyle ya da daha fazlasıyla gerçek veya göz korkutucu biçimde ölüm, ağır yaralanma ya da cinsel saldırıya uğramış olma, doğrudan bir olay yaşamış olma, başkalarının yaşadığı olaylara tanık olma, bir yakının ve ya arkadaşının başına bu olayların geldiğini öğrenme veya travmatik olayların rahatsız edici ayrıntılarıyla yineleyici biçimde ya da aşırı bir düzeyde karşı karşıya kalma.

2. Aşağıdaki istem dışı ve girici nitelikteki belirtilerden en az 1’i:

Yineleyici, istem dışı gelen ve sıkıntı yaratan travma anıları veya çocuklarda travma temalarının yer aldığı tekrarlayıcı oyunlar
Olaylar ile ilişkili tekrarlayıcı ve sıkıntı veren rüyalar
Kişinin travmatik olayları yeniden yaşıyormuş hissine kapılması veya davranması gibi dissosiyatif tepkiler (geçmişe dönüş, flashback). Çocuklarda oynanan oyunlarda travmanın yeniden canlandırılması.
Travmatik olayları simgeleyen ve çağrıştıran uyaranlarla karşılaşınca yoğun veya uzun süreli ruhsal sıkıntı yaşama.

3. Aşağıdaki kaçınma belirtilerinden en az 1’i:

Olayları simgeleyen, çağrıştıran içsel uyaranlardan (düşünce, duygu, anı) kaçınma
Olayları simgeleyen, çağrıştıran dışsal uyaranlardan (insanlar, yerler, nesneler, durumlar) kaçınma.

4. Aşağıda verilen bilişler ve duygudurumdaki olumsuz değişimlerden en az 2’si:

Travmatik olayların önemli bir bölümünü hatırlayamama
Kendisi, başkaları ve dünya ile ilgili abartılı ve tekrarlayıcı olumsuz inançlar veya beklentiler
Olaylar için abartılı ve tekrarlayıcı şekilde kendini veya başkalarını suçlama
Yineleyici olumsuz duygusal durum veya 7 yaşından küçük çocuklarda sıkça olumsuz duygular yaşanması
Önemli aktivitelere duyulan ilgide ya da katılımda belirgin bir ilgi azalması
Başkalarından kopma veya yabancılaşma duyguları veya 7 yaşından küçük çocuklarda sosyal içe çekilme
Sürekli bir biçimde olumlu duygular yaşayamama

5.Aşağıda verilen uyarılma ve tepki gösterme biçimlerindeki değişimlerden en az 2’si:

Saldırganlık, öfke patlamaları, kızgınlık
Sakınmaksızın davranmaveya kendine zarar verici davranışlarda bulunma
Her an tetikte olma
Abartılı irkilme tepkisi gösterme
Konsantrasyon sorunları
Uyku bozukluğu

6. Belirtiler travmatik olaydan sonra başlamıştır veya kötüleşmiştir ve 1 aydan daha uzun süreyle görülmektedir.

7. 7 yaşından küçük çocuklarda tanı için 1,2,5,6 ölçütleri karşılanmalıdır. 3 ve 4 kategorisinin herhangi birinde yalnızca 1 belirtinin karşılanması yeterlidir.

Travma sonrası stres bozukluğunun oluşumunda en önemli olan üç etken:

1. Travmanın niteliği ve şiddeti

2. Travmayla karşılaşan kişinin özellikleri

3. Travma sonrası yaşanan ortamın özellikleri

Özellikle insan kaynakları travmalar doğa kaynaklı olan travmalardan daha fazla zarar vericidir. Örneğin; tecavüzler, savaşlar, istismar, şiddet vb. olaylar doğal afetlerden daha etkilidir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Tanımlanan Bazı Risk Faktörleri

Stresörün birey için özel bir anlamının olması
Ani olması
Ölüm tehdidi içermesi
Fiziksel yaralanma ile birlikte olması
Kişinin suçluluk duygusu taşıması

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır

Travma sonrası stres bozukluğunda tedavi noktasında ilk önemli etken kişinin travmatik olayı doğru anlamlandırabilmesi ve baş etme stratejilerini ileri düzeyde geliştirmiş olmasıdır. Destekleyici aile , arkadaş ilişkileri ve sosyal destek düzeyinin yeterli olması da kişinin tedavisinde önemli yer taşır. Ancak travmatik olayı anlamlandıramayan, sağlıklı baş etme stratejilerine sahip olmayan ya da yeterli sosyal desteği olmayan bireyler bu bozukluğun üstesinden tek başlarına gelemezler. Bu noktada psikolojik danışma; bireyin biricikliğini ve olayın birey üzerindeki tüm etkilerini geniş çaplı ele alan tedavi noktasında profesyonelce hizmet sunan bir alandır.

Psikolojik danışma süreciyle bireyin kişisel özellikleri dikkatle ele alınır. Devamında olaya ilişkin ve olayın birey ile ilişki, bireyin olayı anlamlandırma biçimine ilişkin bilgiler toplanır. Bireyin fark edemediği, anlamlandıramadığı veya yanlış anlamlandırdığı noktalar üzerinde durulur. Sağlıklı baş etme stratejisi olmayan birey için o bireye özel sağlıklı baş etme stratejileri geliştirilir. Olayın olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik çeşitli profesyonel yöntem ve teknikler kullanılır.

Yaşadığınız bir travma olduğunu düşünüyorsanız, travmanın etkilerini üzerinizden atamadığınızı görüyorsanız ve bu problemi profesyonel bir danışma hizmeti alarak çözüme kavuşturmak istiyorsanız bu konuda size yardımcı olabilirim. Dilerseniz size uygun gün ve saati seçerek bir ön görüşme randevusu oluşturup iyileşme sürecinizdeki ilk adımı atabilirsiniz.

Psikolojik Danışman Aybüke Akbaş

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.