Takıntılardan Kurtulmak İçin Ne Yapmalı? Takıntı Hastalığı Tedavi Yöntemleri

Takıntı hastalığı nedir?

Takıntı hastalığı, bir diğer adıyla obsesif kompulsif bozukluk (OKB), gerçek dışı olan veya saçma kabul edilen, fark edilir seviyede bir sıkıntı yaratan veya hayatın olağan akışını ciddi biçimde etkileyen; sürekli, zorlayıcı düşünceler, hayaller ve/veya davranışlar olarak tanımlanabilir.

Takıntı hastalığı (obsesif kompulsif bozukluk) iki önemli ayağa sahiptir. Bunlar, düşünce boyutundaki takıntılar yani obsesyonlar ve davranış boyutundaki takıntılar, bir diğer adıyla kompulsiyonlardır.

Takıntılı düşünceler (obsesyonlar); hastanın, mantık dışı olduğunu kabul ettiği halde aklından kovamadığı sıkıntı verici, zorlayıcı ve ısrarlı fikir, düşünce, dürtü ve imajlardır.

Takıntılı davranışlar (kompulsiyonlar); düşünce boyutundaki takıntıların yarattığı zorluğu geçici olarak da olsa aşmak ve rahatlatmak adına uygulanan tekrarlayıcı, belirli kuralları olan, amaca yönelik hareketlerdir.

Takıntı hastalığı tedavi edilmezse ömür boyu devam eder ve hastanın hayatının akışında ciddi sıkıntılara sebep olur ve işlevselliğini bozar.

Takıntı hastalığı belirtileri nelerdir?

Düşünce boyutundaki takıntıların (obsesyon) belirtileri:

• Kir veya virüs bulaşacağını düşünme
• Başkalarına bir zararı olabileceğini düşünme
• Hata yapacağından çekinme
• Rezil olacağını veya toplum nezdinde affedilemez bir şekilde davranacağını düşünme
• Günahkar düşüncelerden korkma
• Düzen, simetri, kusursuzluk takıntısı
• Paranoyak düşünceler ve sürekli güvende hissetme ihtiyacı

Davranış boyutundaki takıntıların (kompulsiyon) belirtileri:

• Sürekli banyo yapma, duş alma veya temizlendiğine ikna olana kadar ellerini yıkama
• Kapı kolu, kumanda, asansör düğmesi gibi herkesin dokunduğu şeylere dokunmayı istememe
• İnsanlarla tokalaşmayı, sarılmayı reddetme
• Kapı kilidi, gaz, ütü gibi şeyleri devamlı kontrol etme
• Bir şeylerle uğraşırken, iş yaparken devamlı sayı sayma
• Tekrarlayıcı bir şekilde, bir işi yaparken bir şeyleri belli bir biçimde ve sıraya göre düzenleme
• Yemek yeme düzenini belli bir sıraya göre ayarlama
• Belirli sözcükleri, kelime kalıplarını veya duaları sürekli olarak tekrar etme
• Her şeyi belirli bir sayıda yapmak isteme
• Değeri olmayan şeyleri toplama veya istifleme

Takıntı hastalığı tedavi yöntemleri nelerdir?

Tedavide ilk olarak danışanı değişim, yani iyileşme için hazırlamak önemlidir. Bu, bir anlamda tedaviye uyum ve iş birliğini oluşturmak ve isteğini artırabilmek için; danışan ve danışanın çevresindeki insanları, takıntı hastalığı ve tedavisi konusunda bilgiler sunmayı ve tedavinin kısa ve uzun dönemdeki avantajlarını aktarmayı gerekli kılar.

Takıntı hastalığı tedavisinde amaç, danışanı daha pozitif düşünmeye sevk etmek değil, daha realist ve daha az tehdit edici düşünce şekillerinin meydana gelmesini sağlamaktır. Bunların yanı sıra takıntı hastalığına sahip olan hastaların düşünce boyutundaki takıntılarının ve davranış boyutundaki takıntılarının önüne geçmeye yönelik birçok teknik uygulanmaktadır.

Alıştırma (exposure) + tepkiye engel olma

Hastayı, takıntılı düşünceleriyle bilişsel veya davranışsal bir ritüel uygulamadan yüz yüze getirmek takıntı hastalığı tedavisinin davranışçı tedaviler ayağının en önemli uygulamasıdır. Uygulamada alıştırma ilkesine dayalı tekniklere başlamadan evvel, danışanın anlayabileceği tarzda tedavi planını anlatmak gereklidir. Danışanı uzun zamandır kaçındığı takıntılı düşünceleriyle savunmasız şekilde yüzleştirmeyi hedef alan bir tedaviye ikna edebilmek, sadece sağlıklı bir terapötik ilişki içinde, iyi yapılandırılmış ve danışan tarafından tam olarak algılanabilen bir tedavi rasyoneli ile imkanlı hale gelebilir.

Alıştırma tekniği; gerçek yaşam ve imgesel olmak üzere iki ayrılır.

Alıştırma ve tepki engellemeye gerçek yaşam vaka örneği

Öykü: Şengül Hanım kapı kollarına dokunmadan önce ellerinin kirleneceği, mikrop bulaşacağı düşüncesiyle kapıları kapı kollarına değmeden, peçete yardımıyla açıyor. Yanında biri varsa da kapıyı başkasına açtırıyordu.

Takıntılı düşünce: ‘’mikrop bulaşacak, ellerim kirlenecek, asla temizleyemeyeceğim’’

Takıntılı davranış: Kapı koluna peçeteyle dokunma, kapıları başkasına açtırma.

Exposure (alıştırma) + tepki engelleme: Amacımız Şengül Hanım’ın kapı kollarını çıplak elle dokunmasını sağlamak. Bu amaca aşamalı olarak yapacağımız çalışmayla ulaşabiliriz. Şengül Hanım önce kapı koluna parmaklarının ucuyla dokunur, daha sonra yavaş yavaş elinin her yeri değecek şekilde kapı kolunu kavrayarak kademelendirme yapılabilir ve bu eylemi normalleştirerek alışmış olur. Bu şekilde tepki engelleyerek takıntılı davranışı ortadan kaldırmış oluruz. 

Alıştırma ve tepki engellemeye imgesel vaka örneği

Öykü: Hasan Bey aklına her yerde ve her an gelen cinsel içerikli düşünceler yüzünden evinden dışarı çıkamaz, hiçbir karşı cins ile iletişime giremez haldedir. Herhangi bir karşı cins ile karşılaştığında aklına o kişiye zarar verebileceği düşüncesi geldiği için çareyi kendini evine kapatmakta bulur.

Takıntılı düşünce: ‘’Bir kadına zarar vereceğim’’

Takıntılı davranış: Toplum içine çıkmamak.

Alıştırma+ tepki engelleme tedavisi: Hasan Bey’den kadınların olduğu bir yere giderse başına gelebilecek en kötü senaryoyu hayal etmesini ve bunu tekrar tekrar anlatması istenir. Kaygı düzeyi her anlatışta puanlanır ve not edilir. Bir süre sonra kaygı düzeyinin en üst seviyelerden aşağıya indiği gözlemlenir.

Ev ödevleri (etkinlikler)

Danışanın takıntılarının, baş etme stratejilerinin, yansızlaştırma stratejilerinin enine boyuna araştırılması ve değerlendirilmesi çok önemlidir. Ödevler danışanla birlikte planlanmalı ve bu ödevleri uygulayıp uygulayamayacağı psikoterapi seansı esnasında mutlaka konuşulmalıdır.

İlaç  tedavisi

Tüm bu tekniklerin yanında ağır ilerleyen takıntı vakalarında ilaç desteği de gerekli olabilir. Özellikle serotonin sistemi üzerinde etkisini gösteren ilaçlar takıntı hastalığı tedavisinde oldukça yaralı olmaktadır. Bu sınıftaki ilaçlar; sertralin, , citalopram, fluoksetin, paroksetin, fluvoksamin, essitalopram ve klomipramindir.

Takıntı hastalığı tedavisi ne kadar sürer?

Psikolojik rahatsızlıkların tedavisinin ne kadar süreceği konusunda kesin bir şey söylemek pek mümkün değildir. Tedavi süresi kişiden kişiye göre uzayıp kısalabilir. Hasta ne kadar iş birliğine ve değişime açık olursa tedavi süresi de o kadar kısa olur. Bu süre için en az 10-12 seans diyebiliriz.

Takıntı hastalığının ne kadar ağır bir tabloda seyrettiği de kişinin belirtilerine göre anlaşılabilmektedir. Ayrıca belirtiler ortadan kalkar kalkmaz tedavi kesilmemeli, nükslerin de bu sürecin bir parçası olacağı bilinmelidir. İyileşmeler görüldükten sonra hastalık nüks edebilir ve bu çok normaldir. Tedavinin sağlıklı bir şekilde sonlandırılabilmesi için hastalar bu konuda da bilgilendirilmeli, nükslerin tedavide geriye gidişi göstermediği, baş etme stratejilerini kullanmak için birer fırsat olduğu aktarılmalıdır.

Yazı içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.